Czernidłak kołpakowaty – opis, właściwości i przepis
Czernidłak kołpakowaty to grzyb należący do rodziny pieczarkowatych. Jest jadalny, a przy tym smaczny i bardzo wartościowy. Można go wykorzystać nie tylko w kuchni, ale i leczeniu wielu chorób. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest czernidłak kołpakowaty?
Czernidłak kołpakowaty (Coprinus comatus), znany także jako bedłka kołpak czy czubajka, to gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae). Pojawia się w Ameryce Północnej i Południowej, Azji i Australii. W Polsce jest pospolity.
Coprinus comatus występuje od kwietnia do listopada. Porasta przydrożne rowy, łąki, polany, pastwiska oraz brzegi rzek. Występuje także w lasach iglastych i liściastych. Spotykany jest także w uprawie na nawożonych grzybach w przydomowych ogródkach (lubi mocno nawożona glebę).
Charakterystyczne dla czernidłaka kołpakowatego jest to, że rośnie szybko. Aby powstał owocnik, wytworzyły się zarodniki i rozłożyły się stare okazy, wystarczy kilka godzin. Jednocześnie to bardzo delikatny gatunek grzyba, który szybko się psuje.
2. Jak wygląda czernidłak kołpakowaty?
Kapelusz czernidłaka kołpakowatego początkowo ma kształt podłużnie cylindryczny o barwie białej, ma pilśniowate łuski. Z czasem staje się dzwonkowaty, przybiera najpierw barwę brązową, później czarny.
Jego wysokość zazwyczaj wynosi około maksymalnie 10 cm, a szerokość 6. Ulega autolizie. To samotrawienie komórek i tkanek obumierających wskutek działania enzymów wewnątrzkomórkowych.
Trzon Coprinus comatus może osiągać wysokość od 10 do 20 cm i mieć grubość do 2 cm. Jest biały i cylindryczny, w dolnej części jest zgrubiały. Zarodniki grzyba mają czarnobrązową barwę oraz eliptyczno-migdałowaty kształt. Młody czernidłak kołpakowaty ma biały miąższ i zabarwione na biało blaszki. Te z czasem różowieją i stają się czerwonobrązowe, potem czarne.
3. Czy czernidłak kołpakowaty jest jadalny?
Czernidłak kołpakowaty to grzyb jadalny. Warto jednak pamiętać, że spożywane powinny być tylko osobniki młode, białe i zamknięte (nie mogą posiadać żadnych śladów czernienia). Starsze owocniki Coprinus comatus w ciągu kilku godzin rozpływają się i nie nadają się do spożycia.
Czernidłak kołpakowaty jest grzybem smacznym i cenionym przez smakoszy. Ma subtelny smak i delikatny miąższ, z czego wynika jego szerokie zastosowanie w kuchni. Można go gotować i smażyć, używać do zup i sosów.
Według znawców doskonale smakuje w prostych daniach, takich jak na przykład czernidłak kołpakowaty podsmażony na maśle (lub oleju kokosowym w wersji fit i wegańskiej). Aby zachować oryginalny smak, nie należy dodawać mocnych przypraw i czosnku.
Jak wygląda przepis na smażone czubajki?
- Zebrane grzyby opłucz i odsącz, kładąc na ręczniku papierowym.
- Przekrój wzdłuż. Posól i popieprz do smaku.
- Kawałki grzybów panieruj w jajku i mące.
- Obsmaż je z dwóch stron.
Smażone czubajki można podawać z makaronem, ryżem, kaszą czy ziemniakami oraz warzywami, tak surowymi, jak i poddanymi obróbce (np. gotowanymi na parze).
4. Czernidłak kołpakowaty właściwości odżywcze i zdrowotne
Owocniki bedłka kołpaka zawierają wiele cennych składników odżywczych. To:
- minerały, takie jak wapń, potas, żelazo, miedź, cynk, magnez,
- witaminy z grupy B, takie jak witamina B2, B1, B3,
- aminokwasy, w tym aminokwasy egzogenne, które organizmowi można dostarczyć jedynie przez pożywienie.
Grzyb posiada również walory prozdrowotne. Jest używany do leczenia cukrzycy (obniża poziom cukru we krwi), stanów zapalnych organizmu oraz dolegliwości trawiennych.
Ponadto czernidłak kołpakowaty obniża ciśnienie krwi, redukuje bezsenność, bóle głowy, kończyn czy wrażenie suchości w jamie ustnej. Ma działanie antynowotworowe.
Aby uzyskać efekt leczniczy, grzyby należy spożywać systematycznie. Można w tym celu sięgać po grzyby suszone (od 10 g do 20 g dziennie), **mrożone lub świeże (od 100 g do 200 g).
5. Czernidłak kołpakowaty a alkohol
Według niektórych źródeł grzybów Coprinus comatus nie można łączyć z alkoholem, ponieważ wówczas wykazują działanie trujące. Badania naukowe nie potwierdzają jednak tych przypuszczeń. W obliczu dowodów i wyników analiz czernidłak kołpakowaty jest bezpieczny przy jednoczesnym spożywaniu alkoholu.
Wiadomo jednak, że niebezpieczne jest spożycie alkoholu z czernidłakiem pospolitym, który zawiera koparnynę. Substancja blokuje metabolizowanie alkoholu i zatrzymuje utlenianie alkoholu etylowego na etapie aldehydu. Niepożądane objawy, takie jak zaczerwienienie twarzy, wymioty i bóle głowy, mogą wystąpić nawet 72 godziny po spożyciu tego grzyba.