Sałata rzymska – wygląd, właściwości, uprawa i zastosowanie w kuchni

Sałata rzymska, inaczej sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.), spotykana jest wyłącznie w uprawie. To jedna z odmian sałaty siewnej (Lactuca sativa L.). Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i terenów Bliskiego Wschodu.

Sałata siewna to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych, który znano i ceniono już w starożytnej Grecji i Rzymie. Wykorzystywano ją nie tylko do celów kulinarnych, ale i leczniczych. Stosowaną ją do łagodzenia dolegliwości bólowych. Do Polski trafiła najprawdopodobniej w połowie XVI w. dzięki królowej Bonie. Dziś wyróżnia się 4 odmiany botaniczne sałaty. To:

• sałata rzymska, sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.),
• sałata głowiasta (Lactuca sativa L. var. capitata), występująca w dwóch formach jako sałata masłowa o miękkich, delikatnych liściach i sałata lodowa (krucha) o liściach twardych, sztywnych i pofałdowanych,
• sałata dębolistna (Lactuca sativa L. var. crispa L.): czerwona i zielona,
• sałata łodygowa, s. szparagowa, głąbiki krakowskie (Lactuca sativa L. var. augustana L. H. Bailey).

W obrębie każdej odmiany sałat spotyka się różne odmiany uprawne, które różnią się strukturą liści, kolorem i smakiem. Do najczęściej uprawianych odmian sałaty rzymskiej należą: Paryska Żółta, Kasselska, Trianońska, Krwistoczerwona Zimowa i Liwia.

Sałata długolistna jest łatwo dostępna, można ją kupić w supermarketach, sklepach spożywczych oraz na bazarkach. Można ją także uprawiać w ogródku lub w doniczkach w domu. Ważne jest zarówno dobre nasłonecznienie, jak i żyzna gleba pH 6-7 (z domieszką kompostu organicznego).

Sałata rzymska tworzy zwarte i wydłużone główki, które przypominają kapustę pekińską. Są bardziej wydłużone, zwarte i cięższe od główek sałaty masłowej. Ich typowa wysokość wynosi od 16 do 26 cm, a waga od 40 do 70 dag.

Liście sałaty rzymskiej są ciemnozielone i sztywne, a także kruche, wydłużone, mięsiste, gładkie lub pomarszczone. Widać na nich wyraźnie zaznaczone nerwy.

Sałata długolistna jest wartościowym warzywem. Zawiera sporo witamin: karoten, B1, B2, PP, C oraz składników mineralnych: wapń, fosfor, żelazo.

Jest lekkostrawna, ma niewiele kalorii (100 g liści zawiera około 17 kcal).

Sałata rzymska ma wiele walorów prozdrowotnych. Warto włączyć do codziennego jadłospisu, ponieważ:

• przeciwdziała anemii,
• pomaga w zaburzeniach krzepnięcia krwi,
• pozytywnie wpływa na układ odpornościowy,
• obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko chorób serca,
• zapobiega gromadzeniu się cholesterolu
• ma właściwości antyoksydacyjne. Witaminy A i C biorą udział w zwalczaniu wolnych rodników i zmniejszają stres oksydacyjny, co obniża ryzyko pojawienia się stanów zapalnych i chorób przewlekłych,
• dobrze wpływa na kondycję skóry: zwiększa jej elastyczność, zmniejsza ilość przebarwień i zmarszczek,
• wpływa ochronnie na narząd wzroku, zapobiega zaćmie i zwyrodnieniu plamki żółtej,
• może zmniejszać ryzyko zachorowania na raka,
• jest źródłem folianów, które są bardzo ważne dla kobiet w ciąży.

Ponieważ sałata długolistna jest soczysta i chrupiąca, a i bardziej słodka oraz delikatna w smaku niż sałata masłowa czy lodowa, chętnie wykorzystuje się ją w kuchni. Można ją jeść nie tylko na zimno, ale i na ciepło.

Sałata rzymska nadaje się na kanapki. Można ją jeść z dipami, w sałatkach i koktajlach owocowo-warzywnych. Poddaje się ją duszeniu, grillowaniu i gotowaniu. Warto ją także podsmażać maśle z czosnkiem (sałata rzymska smażona wspaniale smakuje z serem pleśniowym i prażonymi orzechami).

Ten rodzaj sałaty dobrze komponuje się z serami pleśniowymi, fetą, parmezanem czy tofu, jak i tuńczykiem, pieczonym kurczakiem i jajkiem, oliwkami, gruszkami, kaparami, cebulą, ogórkami i pomidorami czy awokado.

Sałatki z sałaty rzymskiej, z dodatkami i bez, można podawać z dodatkiem kasz lub z pełnoziarnistymi grzankami. Pasuje do niech zarówno sos vinegret czy ocet balsamiczny, jak i ciężkie sosy majonezowe. Jej liście nie zmieniają faktury i smaku w kontakcie z ciężkimi dressingami. Jest podstawą sałatki Cesara.

Przed spożyciem sałatę należy oczyścić, usunąć zewnętrzne liście i odciąć dolną, białą część główki sałaty (jest bardzo gorzka), po czym przepłukać wodą i osuszyć.

Klasyczna sałatka Cezar

• 1 główka sałaty rzymskiej,
• 2 filety z kurczaka,
• 100 g grzanek (domowych lub gotowych),
• 50 g parmezanu (starty lub w płatkach),
• 4 łyżki oliwy z oliwek,
• sok z połowy cytryny,
• 2 ząbki czosnku,
• 2 łyżki majonezu,
• 1 łyżeczka musztardy Dijon,
• 2 fileciki anchois (opcjonalnie),
• sól, pieprz do smaku.

Umyj sałatę, osusz i porwij liście na mniejsze kawałki. Filety kurczaka dopraw solą, pieprzem i usmaż na oliwie. Po ostygnięciu pokrój w plastry. W blenderze zmiksuj majonez, musztardę, czosnek, anchois, sok z cytryny i odrobinę oliwy, aż powstanie sos. W misce wymieszaj liście sałaty z sosem, dodaj grzanki, plastry kurczaka i parmezan. Podawaj od razu.

Tacos z sałatą rzymską zamiast tortilli

• 1 główka sałaty rzymskiej (liście zewnętrzne),
• 200 g mielonego mięsa wołowego lub drobiowego,
• 1 mała cebula, drobno posiekana,
• 1 pomidor, pokrojony w kostkę,
• 1/2 awokado, pokrojonego w plasterki,
• 50 g startego sera (np. cheddar),
• 2 łyżki kwaśnej śmietany lub jogurtu naturalnego,
• 1 łyżeczka przyprawy do tacos,
• sól, pieprz do smaku,
• olej do smażenia.

Oddziel liście sałaty rzymskiej, które będą pełnić rolę “muszelek” tacos. Na patelni podsmaż cebulę, dodaj mięso mielone i przyprawę do tacos. Smaż, aż mięso będzie gotowe. Na każdym liściu sałaty ułóż porcję mięsa, pomidora, awokado i sera. Dodaj odrobinę kwaśnej śmietany na wierzch i podawaj.

Grillowana sałata rzymska z sosem balsamicznym

• 2 małe główki sałaty rzymskiej,
• 3 łyżki oliwy z oliwek,
• 2 łyżki octu balsamicznego,
• 1 ząbek czosnku (drobno posiekany),
• 50 g sera feta lub koziego (pokruszonego),
• 2 łyżki posiekanych orzechów włoskich (opcjonalnie),
• sól, pieprz do smaku.

Przekrój sałatę rzymską wzdłuż na pół, pozostawiając końcówkę, aby liście się nie rozpadły. W miseczce wymieszaj oliwę z czosnkiem i odrobiną soli. Posmaruj połówki sałaty oliwą i grilluj na rozgrzanym grillu (lub patelni grillowej) przez 2–3 minuty z każdej strony. Przełóż sałatę na talerz, skrop octem balsamicznym, posyp serem i orzechami. Podawaj jako przystawkę lub lekki lunch.