Alkohol upośledza nie tylko funkcje motoryczne i układ nerwowy. Oddziałuje także na naszą psychikę, a spożywany w nadmiarze może ją poważnie uszkodzić, a niektóre zmiany mogą być nieodwracalne. Ponadto alkohol i choroby psychiczne bardzo często idą w parze ze sobą.
Podstawowy wpływ alkoholu na mózg to zaburzenia mowy (bełkotanie), trudności w utrzymywaniu równowagi, chwiejny krok, problemy z widzeniem i reagowaniem, a czasem także utrata przytomności i braki w pamięci (tzw. urwany film).
Jeśli spożywamy alkohol sporadycznie, a jeszcze rzadziej przesadzamy z jego ilością, wszystkie te zmiany ustępują samoistnie, a układ nerwowy i narządy wewnętrzne same się regenerują. Jeśli jednak spożywanie alkoholu jest częste i intensywne, może to skutkować poważnymi zmianami w układzie nerwowym i zwiększyć ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych.
Należy zaznaczyć, że kobiety są znacznie bardziej narażone na niepożądane skutki nadużywania alkoholu niż mężczyźni.
Nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do uzależnienia, które samo w sobie jest już zaburzeniem psychicznym. Jednak alkohol sprzyja też powstawaniu także innych chorób natury psychonerwicowej, które bardzo trudno wyleczyć.
Choroba towarzysząca alkoholizmowi jest najczęściej depresja. Nie można jednoznacznie stwierdzić, które zaburzenie wywołuje które — oddziałują one na siebie nawzajem, tworząc efekt błędnego koła. Depresja sama w sobie stanowi poważne zagrożenie dla życia (osoby chore często mają myśli samobójcze), a alkohol tylko nasila ten problem.
Alkohol pogłębia także takie choroby jak zaburzenia osobowości, chorobę afektywną dwubiegunową, a także zaburzenia adaptacyjne.
Innym zaburzeniem, którego wystąpienie warunkuje nadmiar alkoholu, jest zespół Otella, zwana inaczej paranoją alkoholową. Polega głównie na pojawianiu się urojeń, zawsze dotyczą one obawy przed niewiernością partnera. Wszystkie błahe sytuacje, takie jak drobne spóźnienie, chorzy wyolbrzymiają i uważają, że partner nadużywa ich zaufania. Zespół Otella wymaga leczenia psychiatrycznego.
Nieco rzadziej, niż zespół Otella, występuje zaburzenie zwane zespołem amnestycznym lub zespołem Korsakowa. Chory ma problemy z pamięcią świeżą, co oznacza, że nie zapamiętuje nowych wydarzeń i niedawno poznanych informacji. Za wystąpienie choroby odpowiada niedobór witaminy B1 (tiaminy), towarzyszą temu także zaburzenia świadomości, dezorientacja w czasie i przestrzeni, zaburzenia czucia i oczopląs. Ten zestaw objawów nazywa się encefalopatią Wernickego. Leczenie polega na uzupełnianiu niedoborów, jednak jest skuteczne tylko w 25% przypadków.
Aby uchronić się przed problemami psychicznymi, najlepiej jest unikać nadmiernego spożycia alkoholu i ograniczyć się do lampki wina lub jednego drinka na imprezie.