Leszcz – występowanie, wygląd i wartości odżywcze
Leszcz to słodkowodna ryba występująca niemal w całej Europie. Należy do rodziny karpiowatych. Jest drapieżnikiem, który żywi się innymi zwierzętami zamieszkującymi osady denne. Osiąga długość do 60 cm i masę ciała ponad 6 kilogramów. To najczęściej poławiana ryba w Polsce. Dlaczego warto go jeść? Co robić, by pozbyć się charakterystycznych, drobnych ości?
1. Co to jest leszcz?
Leszcz (Abramis brama) to gatunek słodkowodnej ryby karpiokształtnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Jest typowym bentosożercą, co oznacza, że żywi się zwierzętami zamieszkującymi osady denne (osobniki młode zooplanktonem).
Wyróżnia się dwie rasy geograficzne, traktowane też jako podgatunki leszcza. To:
- leszcz aralsko-kaspijski (Abramis brama orientalis) zamieszkujący rejon Morza Kaspijskiego i Aralskiego.
- leszcz południowoeuropejski (Abramis brama danubii) spotykany w takich rejonach jak dorzecze Dunaju (obecnie nieuznawany za podgatunek).
Zobacz także:
Systematyka Abramis brama wygląda następująco:
- Domena: eukarionty
- Królestwo: zwierzęta
- Typ: strunowce
- Podtyp: kręgowce
- Gromada: promieniopłetwe
- Rząd: karpiokształtne
- Rodzina: karpiowate
- Rodzaj: Abramis
- Gatunek: leszcz
2. W jakich wodach żyje leszcz?
Leszcz żyje w stadach. Można go znaleźć w dolnych partiach dużych rzek, jeziorach i zbiornikach zaporowych. Najchętniej przebywa w głębokiej wodzie z bogatą roślinnością. Osobniki tego gatunku żyją w niemal całej Europie z wyjątkiem: Półwyspu Apenińskiego i Iberyjskiego, południowej części Półwyspu Bałkańskiego, północnej Szkocji, północnej Skandynawii i zachodniej Francji. Zamieszkuje także wody zachodniej Azji. Został również zaaklimatyzowany na obszarach Syberii. W Polsce leszcze jest pospolity w dużych jeziorach, rzekach nizinnych i w przybrzeżnej strefie Bałtyku. Jest łowiony przez wędkarzy na spławik i grunt. Zwykle sezon leszczowy w rzece trwa od czerwca do końca września. Zaczyna się po tarle.
3. Jak wygląda leszcz?
Leszcz osiąga ponad 6 kg masy ciała i do 82 cm długości. Jego ciało jest mocno wygrzbiecone oraz bocznie spłaszczone. Pokrywają je duże, łatwo usuwalne łuski. Otwór gębowy dolny tworzy charakterystyczny, wysuwalny ryjek. Dzięki właściwościom aparatu gębowego może zasysać muł, wyszukiwać cząstki pokarmu, po czym go wypluwać.
Grzbiet leszcza jest ciemny, z zielonkawym odcienie. Z kolei brzuch ryby jest białawy, a płetwy szaroniebieskie. Młode osobniki mają srebrzyste boki, które z czasem często uzyskują złotawy połysk, co zapewnia mu skuteczny kamuflaż na tle mulistego dna wód.
Ryba porusza się za pomocą dwóch par płetw parzystych: piersiowych i brzusznych oraz trzech nieparzystych: grzbietowej, ogonowej i odbytowej. Wyglądem przypomina karpia, dlatego często jest z nim mylony mały leszcz.
4. Dlaczego warto jeść leszcza?
Leszcz to najczęściej poławiana ryba w Polsce. Warto go włączać do codziennej diety ze względu na wysoką zawartość łatwostrawnego białka oraz inne właściwości prozdrowotne.
Jakie są wartości odżywcze leszcza?
Mięso leszcza jest niskoenergetyczne i średniotłuste. W 100 g ryby znajduje się zaledwie 108 kcal. Ryba zawiera białko, tłuszcze i węglowodany, a także witaminy (A, z grupy B, E i D) oraz minerały (sód, potas, wapń, fosfor i magnez). Leszcze są także dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 oraz omega-6, a szczególnie kwasu eikozapentaenowego (EPA) oraz dokozaheksaenowego (DHA).
5. Jak przygotować leszcza?
Leszcza można kupić w postaci świeżej, patroszonej, filetowanej czy mrożonej. Do przyrządzania dań można wybierać dzwonki, filety, ryby w całości oraz tusze. Mięso tej ryby jest delikatne, choć cechuje się zawartością dużej ilość drobnych ości, a i ma skłonność do rozpadania się. To dlatego najczęściej leszcz jest smażony (także w panierce) i pieczony lub marynowany, rzadziej duszony, gotowany na parze lub grillowany. Rybę doprawia się sokiem z cytryny, czosnkiem, rozmarynem, liściem laurowym i pietruszką, lubczykiem i pieprzem ziołowym.
Jak przyrządzić leszcza bez ości?
Niektórzy, by usunąć z leszcza ości, staranie go filetują, wyskubują je pęsetą, a i parzą wrzątkiem. Jest na to także inny, bardzo smaczny i prosty sposób. Rybę można zamarynować w zalewie octowej. Wówczas ości stają się miękkie i nie przeszkadzają w konsumpcji. Jak to zrobić?
Rybę należy posolić, obtoczyć w mące, obsmażyć z obydwu stron, a po ostudzeniu zalać marynatą. Zalewę przygotowuje się z wody, octu, oleju, soli, cukru i przypraw. Doprowadza się ją do wrzenia i na chwilę odstawia. Następnie w naczyniu lub słoiku układa się kawałki ryb, przekładając pokrojoną w półplasterki cebulą i marchewką. Zalewa marynatą i odstawia na kilka dni.