Sałata rzymska – wygląd, właściwości, uprawa i zastosowanie w kuchni
Sałata rzymska ma długie, kruche i soczyste liście o łagodnym smaku. Najbardziej znana jest jako składnik sałatki Cezara. Jest najstarszą z używanych przez człowieka sałat. To nie tylko lekkostrawne, ale i wartościowe warzywo. Zdecydowanie warto włączać ją do codziennej diety, spożywając zarówno na zimno, jak i na ciepło. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest sałata rzymska?
Sałata rzymska, inaczej sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.), spotykana jest wyłącznie w uprawie. To jedna z odmian sałaty siewnej (Lactuca sativa L.). Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i terenów Bliskiego Wschodu.
Sałata siewna to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych, który znano i ceniono już w starożytnej Grecji i Rzymie. Wykorzystywano ją nie tylko do celów kulinarnych, ale i leczniczych. Stosowaną ją do łagodzenia dolegliwości bólowych. Do Polski trafiła najprawdopodobniej w połowie XVI w. dzięki królowej Bonie. Dziś wyróżnia się 4 odmiany botaniczne sałaty. To:
- sałata rzymska, sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.),
- sałata głowiasta (Lactuca sativa L. var. capitata), występująca w dwóch formach jako sałata masłowa o miękkich, delikatnych liściach i sałata lodowa (krucha) o liściach twardych, sztywnych i pofałdowanych,
- sałata dębolistna (Lactuca sativa L. var. crispa L.): czerwona i zielona,
- sałata łodygowa, s. szparagowa, głąbiki krakowskie (Lactuca sativa L. var. augustana L. H. Bailey).
W obrębie każdej odmiany sałat spotyka się różne odmiany uprawne, które różnią się strukturą liści, kolorem i smakiem. Do najczęściej uprawianych odmian sałaty rzymskiej należą: Paryska Żółta, Kasselska, Trianońska, Krwistoczerwona Zimowa i Liwia.
Sałata długolistna jest łatwo dostępna, można ją kupić w supermarketach, sklepach spożywczych oraz na bazarkach. Można ją także uprawiać w ogródku lub w doniczkach w domu. Ważne jest zarówno dobre nasłonecznienie, jak i żyzna gleba pH 6-7 (z domieszką kompostu organicznego).
2. Wygląd i właściwości sałaty rzymskiej
Sałata rzymska tworzy zwarte i wydłużone główki, które przypominają kapustę pekińską. Są bardziej wydłużone, zwarte i cięższe od główek sałaty masłowej. Ich typowa wysokość wynosi od 16 do 26 cm, a waga od 40 do 70 dag.
Liście sałaty rzymskiej są ciemnozielone i sztywne, a także kruche, wydłużone, mięsiste, gładkie lub pomarszczone. Widać na nich wyraźnie zaznaczone nerwy.
Sałata długolistna jest wartościowym warzywem. Zawiera sporo witamin: karoten, B1, B2, PP, C oraz składników mineralnych: wapń, fosfor, żelazo. Jest lekkostrawna, ma niewiele kalorii (100 g liści zawiera około 17 kcal).
3. Walory prozdrowotne sałaty długolistnej
Sałata rzymska ma wiele walorów prozdrowotnych. Warto włączyć do codziennego jadłospisu, ponieważ:
- przeciwdziała anemii,
- pomaga w zaburzeniach krzepnięcia krwi,
- pozytywnie wpływa na układ odpornościowy,
- obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko chorób serca,
- zapobiega gromadzeniu się cholesterolu
- ma właściwości antyoksydacyjne. Witaminy A i C biorą udział w zwalczaniu wolnych rodników i zmniejszają stres oksydacyjny, co obniża ryzyko pojawienia się stanów zapalnych i chorób przewlekłych,
- dobrze wpływa na kondycję skóry: zwiększa jej elastyczność, zmniejsza ilość przebarwień i zmarszczek,
- wpływa ochronnie na narząd wzroku, zapobiega zaćmie i zwyrodnieniu plamki żółtej,
- może zmniejszać ryzyko zachorowania na raka,
- jest źródłem folianów, które są bardzo ważne dla kobiet w ciąży.
4. Sałata rzymska do obiadu i na kolację
Ponieważ sałata długolistna jest soczysta i chrupiąca, a i bardziej słodka oraz delikatna w smaku niż sałata masłowa czy lodowa, chętnie wykorzystuje się ją w kuchni. Można ją jeść nie tylko na zimno, ale i na ciepło.
Sałata rzymska nadaje się na kanapki. Można ją jeść z dipami, w sałatkach i koktajlach owocowo-warzywnych. Poddaje się ją duszeniu, grillowaniu i gotowaniu. Warto ją także podsmażać maśle z czosnkiem (sałata rzymska smażona wspaniale smakuje z serem pleśniowym i prażonymi orzechami).
Ten rodzaj sałaty dobrze komponuje się z serami pleśniowymi, fetą, parmezanem czy tofu, jak i tuńczykiem, pieczonym kurczakiem i jajkiem, oliwkami, gruszkami, kaparami, cebulą, ogórkami i pomidorami czy awokado. Sałatki z sałaty rzymskiej, z dodatkami i bez, można podawać z dodatkiem kasz lub z pełnoziarnistymi grzankami. Pasuje do niech zarówno sos vinegret czy ocet balsamiczny, jak i ciężkie sosy majonezowe. Jej liście nie zmieniają faktury i smaku w kontakcie z ciężkimi dressingami. Jest podstawą sałatki Cesara.
Przed spożyciem sałatę należy oczyścić, usunąć zewnętrzne liście i odciąć dolną, białą część główki sałaty (jest bardzo gorzka), po czym przepłukać wodą i osuszyć.