Jabłko - właściwości lecznicze, odmiany i zastosowanie w kuchni

Jabłka to bez wątpienia najbardziej popularne owoce, szczególnie w Polsce. Mają tutaj naturalne warunki wzrostu, a więc jest ich w sklepach i sadach mnóstwo. Cenimy je za ich smak i różnorodność, można z nich przygotować zarówno potrawy słodkie, słone, jak i przetwory. Warto wiedzieć, jak dobry wpływ wywiera jedzenie jabłek na nasze zdrowie i włączyć je na stałe do codziennej diety.

1. Charakterystyka jabłka

Jabłko jest owocem jabłoni i nadaje się do spożycia. Ma charakterystyczny, kulisty kształt i miąższ, który w zależności od odmiany może być twardy lub miękki. Powleka go dość twarda skórka, którą można zjeść razem z całym owocem lub pozbyć się jej. Każde jabłko zawiera w sobie pestkę zwaną ogryzkiem.

Eksperci polecają sięgać po jabłko zwłaszcza jesienią i zimą, kiedy ma najwięcej wartości oraz po to, by naturalnie wzmocnić odporność organizmu, który jest narażony na sezonowe infekcje. Jabłka zawdzięczają swój smak kwasom jabłkowym i cytrynowym oraz cukrom, które są łatwo przyswajalne. Natomiast ich wartość odżywcza zależy od odmiany.

1.1. Dlaczego warto jeść jabłka?

Mała wiedza często powoduje, że jemy jabłka, odrzucając jego najbardziej wartościowe części, czyli skórkę i gniazda nasienne. Oczywiście nasionek nie zaczniemy jadać, ale warto skusić się na nieobrane owoce. W skórce jabłka znajdują się ogromne ilości pektyn, które potrafią oczyszczać nasz organizm z trujących substancji, dlatego są szczególnie polecane dla palaczy papierosów, osób mających w pracy styczność ze szkodliwymi substancjami, mieszkańców zanieczyszczonych miast.

Zobacz film: "Jadła jabłka codziennie przez miesiąc. Efekty ją zaskoczyły"

Dobroczynne pektyny „posprzątają” nasz organizm, zneutralizują toksyczne substancje, a także zmniejszą wchłanianie cholesterolu, chroniąc przed zawałem i miażdżycą. Do ich korzystnego wpływu zalicza się również regulację perystaltyki jelit i zapobieganie zaparciom.

2. Odmiany jabłek

Na całym świecie istnieje około 10 tysięcy odmian jabłek. Nie wszystkie oczywiście są tak samo popularne. W zależności od rodzaju, owoce te różnią się od siebie kolorem, kształtem, miękkością i smakiem. Jedne są bardziej kwaśne, inne zaś wyjątkowo słodkie. Przez cały rok w sklepach i na bazarkach możemy spotkać różne odmiany jabłek, ponieważ większość z nich jest gotowa do zerwania i spożycia w określonym sezonie. Mamy więc jabłka typowo jesienne czy letnie.

W Polsce wyróżnia się kilka najpopularniejszych odmian jabłek. Ich cena różni się nieco od siebie, jednak nadal jabłka wypadają bardzo korzystnie, a ich jedzenie nie uszczupla naszego budżetu.

2.1. Gala

Ten rodzaj jabłka należy do owoców zimowych i to właśnie wtedy najczęściej można go dostać w sklepach. Pochodzi z Nowej Zelandii i jest wynikiem skrzyżowania ze sobą odmiany Golden Delicious i Orange Red. Jabłka gala mają specyficzny, stożkowoowalny kształt, a więc mogą być nieco podłużne. Posiadają gładką, pomarańczowo-czerwoną skórkę. Są raczej niewielkie, a ich miąższ jest soczysty i chrupiący. Tuż po zebraniu da się u nich wyczuć łagodny zapach wanilii.

2.2. Ligol

Ta odmiana pochodzi z Polski i jest wynikiem skrzyżowania odmian Linda i Golden Delicious. Swoim kształtem przypominają odmianę Gala, mają także twardą, zielonkawą skórkę. Charakterystyczny dla jabłek rumieniec pokrywa owoc jedynie nieznacznie. Jabłka te są raczej duże, a miąższ słodko-kwaśny i wyjątkowo soczysty i kruchy jednocześnie.

2.3. Golden Delicious

Ta amerykańska odmiana jest jednym z najpopularniejszych rodzajów jabłek na świecie. Jest to odmiana późnozimowa. Ma bardzo błyszczącą, jasnozieloną skórkę z bardzo słabym, niemal niewidocznym rumieńcem. Jabłka Golden Delicious są kulisto-stożkowe, czasem mają wyraźne prążki żebrowe. Ich kremowożółty miąższ jest soczysty i intensywnie słodki.

2.4. Papierówka, czyli żółte jabłko

Pochodzi znad Bałtyku. Jest wczesną, wiosennoletnią odmianą jabłek, kwitnie w okolicach kwietnia. Ma bladoróżowy kolor, który z czasem staje się zielony, aż w końcu jasnożółty. Ma soczysty, lekko kwaśny smak. Mówi się, że jest najlepsza tuż po zerwaniu z drzewa. Ma jednak bardzo krótki czas przechowywania, dlatego rzadko można ją spotkać w dużych sklepach i marketach.

2.5. Antonówka

Antonówka jest jednym z najstarszych odmian jabłoni na całym świecie. Trudno jest określić jej naturalne pochodzenie, mówi się najczęściej o północnej części Rosji. Dzięki temu antonówka jest odporna na mróz. Jabłka te różnią się od siebie wielkością i kształtem, w większości przypadków są jednak niewielkie i kuliste. Antonówka jest raczej kwaśnym owocem, jednak miąższ jest wyjątkowo soczysty i kruchy. Na początku jest zielona, wraz z upływem czasu zmienia się na żółtawą. W okresie dojrzewania ma delikatny cytrusowy zapach.

2.6. Kosztela

To kolejna odmiana jabłek z polskiego ogródka. Są raczej idealnie kuliste. Początkowo owoce są zielone, a z czasem stają się żółtawe, a nawet złociste. W smaku są wyjątkowo słodkie i soczyste, a ich miąższ jest miękki. Należą do odmian jesiennych i niestety nie nadają się do robienia przetworów. Należy je jeść głównie na surowo.

2.7. Gloster

Gloster to odmiana zimowa, pomimo tego ma niską odporność na mróz. Naturalnie uprawiana jest w Niemczech. Posiada błyszczącą, zielonkawożółtą skórkę z dużym, ciemnoczerwonym rumieńcem. Owoce są duże i stożkowate. Ich miąższ jest miękki, soczysty i drobnoziarnisty. W smaku są raczej słodkie. W sklepach dostaniemy ją od września do lutego.

2.8. Szampion

Szampion pochodzi z Czech i jest odmianą wczesnozimową. Owocują zawsze bardzo obficie, co sprawia, że są wyjątkowo popularne w wielu krajach. Ich zaletą jest długi czas przechowywania, jednak wraz z upływem czasu stają się mniej smaczne. Szampiony są kulisto-stożkowate, lekko żebrowane. Ich skórka jest gładka, zielonożółta lub całkowicie żółta. Rumieniec oblewa je niemal w całości. Mają delikatny, słodko-kwaśny smak i miękki, kremowy miąższ.

3. Kalorie i właściwości jabłek

Jabłka mają wyjątkowo mało kalorii. W 100 gramach znajdziemy tylko 52 kcal. Jest więc relatywnie zdrowe. Zawiera także duże ilości błonnika pokarmowego. Ma także mnóstwo naturalnych pektyn, które korzystnie wpływają na pracę całego organizmu. Jabłka są także bogatym źródłem przeciwutleniaczy.

Większość drogocennych składników odżywczych znajduje się tuż pod skórką, dlatego jabłek warto jest nie obierać, aby dostarczyć sobie jak najwięcej zdrowia.

Ponadto jabłko skrywa w sobie moc witamin i minerałów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przede wszystkim jest bogatym źródłem witaminy C i potasu. W tym małym owocu znajdziemy także mnóstwo fosforu, wapnia, sodu, magnezu i żelaza.

4. Właściwości lecznicze jabłek

Dzięki swoim właściwościom jabłka mają bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Polecane są w przypadku wielu dolegliwości, ale przede wszystkim wspierają ogólną odporność organizmu, dzięki czemu staje się bardziej odporny na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Jedzenie jabłek aktywnie zatem zapobiegają rozwojowi infekcji, dlatego polecane są szczególnie w okresie jesienno-zimowym.

Jabłka zawierają wiele witamin, jednak najważniejszą jest witamina C. Najwięcej jest jej pod skórką, dlatego trzeba zjadać jabłka surowe lub gotowane czy pieczone ze skórką. Dzięki temu nie utracimy jej zbyt wiele, chociaż każda obróbka termiczna powoduje utratę witaminy C. Po co nam witamina C? Przyda się wszystkim, ponieważ wzmacnia układ odpornościowy.

Smak jabłek jest kwaskowaty. Mimo tego mają one zdolność odkwaszania organizmu, gdyż zawierają wiele zasadowych soli mineralnych. Wśród minerałów zawierają potas oraz żelazo. Te owoce w diecie działają moczopędnie, dzięki czemu mogą zmniejszać obrzęk nóg, oraz poprawiają pracę wątroby, wzmacniają mięśnie, serce, układ nerwowy.

4.1. Jabłka na stawy

Jabłka od lat są stosowane w medycynie ludowej jako remedium na bóle stawów. Gdy małe dziecko ma biegunkę, to pomogą mu gotowane tarte jabłka, a u dorosłych doskonale sprawdzą się przy niestrawności i wrzodach. Lecznicze zastosowanie mają skórki z jabłka. Ugotowana z nich herbatka działa dezynfekująco i likwiduje stany zapalne w jamie ustnej i gardle. Samodzielnie można również przygotować ocet jabłkowy. Wypijając jego dwie łyżeczki z dwiema łyżeczkami miodu i połową szklanki wody, uzupełniamy potas w organizmie i poprawiamy trawienie. Jednak ocet jabłkowy nie jest polecany osobom z wrzodami.

4.2. Jabłka a układ pokarmowy

Jabłka mają niezwykłe właściwości walki zniestrawnością. W medycynie naturalnej stosuje się je na uczucie pełności w żołądku, a także w przypadku biegunek (muszą być jednak ugotowane i starte). Regularne jedzenie jabłek usprawnia też pracę jelit i wspomaga metabolizm. Dzieje się tak za sprawą błonnika pokarmowego, który dodatkowo sprawia, że szybciej czujemy sytość po posiłku. Jabłka likwidują też wzdęcia.

Pektyny zawarte w jabłkach wspierają prawidłowy rozrost flory bakteryjnej. Wystarczy już jeden owoc dziennie, aby móc oczyścić jelita z niestrawionych resztek i zapobiec wystąpieniu chorób układu trawiennego (w tym także nowotworów).

Jabłka mają także moc łagodzenia objawów zgagi i likwidowania nieświeżego oddechu. Ocet jabłkowy, pity regularnie w małych ilościach hamuje rozwój infekcji, a dzięki zawartości potasu wspiera także trawienie.

4.3. Wpływ jabłek na serce

Potas pełni jeszcze jedną ważną funkcję w organizmie. Przyczynia się do prawidłowej pracy układu sercowo-naczyniowego. Uszczelnia ściany naczyń krwionośnych i zapobiega odkładaniu się złogów cholesterolu. Reguluje też jego poziom we krwi. Jedzenie jabłek chroni więc nas przed rozwojem nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, a w konsekwencji także przed zawałem serca i udarem mózgu.

4.4. Jabłka a cukrzyca

Wspomniane już wcześniej pektyny zawarte w jabłkach, przyczyniają się do uregulowania poziomu cukru we krwi. Są więc świetną przekąską pomiędzy kolejnymi posiłkami. Jabłka mają też stosunkowo niski indeks glikemiczny, choć oczywiście nie można przesadzać z ich spożywaniem. Cukrzycy powinni wybierać te bardziej kwaśne odmiany, o twardym i chrupkim miąższu.

W jabłkach znajdują się także kwercetyny, które zmniejszają ryzyko wystąpienia tzw. zaćmy cukrzycowej. Dotyczy to jednak tylko surowych jabłek, których nie przerabiamy na soki ani konfitury.

4.5. Jabłka a odchudzanie

Pektyny mają także cudowną moc usuwania toksyn z organizmu. Wspierają usuwanie metali ciężkich. Ze względu na dużą zawartość błonnika, jabłka jedzone w nadmiarze wykazują działanie przeczyszczające. Z tego też powodu bardzo często w ramach wsparcia odchudzania stosuje się tzw. jednodniowy detoks jabłczany. Wówczas przez jeden lub 2 dni spożywa się tylko jabłka, w dowolnej ilości i postaci.

Błonnik powoduje także, że szybciej czujemy się syci po posiłku, dzięki czemu mniej pojadamy w ciągu dnia i łatwiej jest zachować piękną sylwetkę na dłużej. Jabłka hamują także uczucie głodu.

Jedzenie jabłek wspiera nas więc w walce o lepszą sylwetkę, ale nie może zastąpić zbilansowanej diety i regularnej aktywności fizycznej.

5. Jabłka dla urody

Te zdrowe owoce nie tylko pomagają nam schudnąć, ale również ułatwiają przyswajanie wapnia przez organizm. W ten sposób wzmacniają paznokcie, włosy i zęby. Ponadto twarde jabłka to dobre ćwiczenie dla naszych dziąseł, które dzięki gryzieniu wzmacniają się. Warto pamiętać, że po umyciu zębów nie należy zjadać jabłek, gdyż cukier w nich zawarty sprzyja próchnicy.

Wspomniana wcześniej witamina C bierze również udział w metabolizmie, zapewnia młody wygląd skórze, przeciwdziała jej wiotczeniu. Wspólnie z witaminą PP zapobiega powstawaniu podskórnych wysięków i pajączków.

Obecnie znamy ponad 10 tys. odmian jabłek. Różnią się kolorem, kształtem, smakiem i zastosowaniem. Na surowo jada się głównie twarde i soczyste: lobo, jonagold, delikates, spartan, ligol, koksa pomarańczowa, rubin, gala, golden delicious, idared, mekintosz. Kwaśne jabłka, typu reneta, antonówka, świetnie nadają się do gotowania i na przetwory. Natomiast jabłka stołowe można wykorzystywać w dowolny sposób: jonathan, beforest, linda, landsberska, cortland, red wealthy, boiken, bankroft.

6. Czy jabłko z robakiem jest zdrowsze, niż bez?

Większość jabłek pryskanych jest wielokrotnie zanim trafi na sklepową półkę. Zawiera średnio 42 pozostałości po pestycydach. Conajmniej 7 z nich stosowanych powszechnie podejrzewa się o wpływ na rozwój raka. 20 z nich wpływa na gospodarkę hormonalną, 10 to neurotoksyny, a 6 z nich może mieć negatywny wpływ na płodność.

Dlatego najlepiej wybierać jabłka ekologiczne lub z własnego "babcinego" sadu. Robaki dają pewną, ale nie stuprocentową, gwarancję, że jabłko jest w miarę zdrowe.

7. Czy wszyscy mogą jeść jabłka?

Wszystko w nadmiarze szkodzi, jednak na jabłka szczególnie powinny uważać osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego. Owoce te mają co prawda pozytywny wpływ na układ pokarmowy, jednak zawarte w nich cukry proste (fruktoza i poliole) mogą drażnić uwrażliwione ściany żołądka, powodując właściwości bólowe, biegunki lub uciążliwe zaparcia. Oczywiście takie osoby nie muszą rezygnować z jedzenia jabłek, ale dopuszczalna dzienna dawka, która nie zrobi krzywy, to zaledwie ćwiartka tego owocu.

Wyjątkiem jest ocet jabłkowy, który można spożywać bez obaw o konsekwencje zdrowotne. Przeciwnie, osobom borykającym się z IBS może nawet pomóc.

8. Co można zrobić z jabłek?

Pomysłów na jabłka jest naprawdę mnóstwo. Można z nich zrobić aromatyczne przetwory, desery, a także zrobić z nich bohaterów dań głównych. Świeże jabłka warto jeść na surowo, razem ze skórką (chyba że problemy ze zdrowiem to uniemożliwiają). W ramach deseru lub słodkiej przekąski można je pokroić na kawałki, zalać jogurtem naturalnym i posypać cynamonem.

Jabłka są świetnym dodatkiem także do mięs. Można je dodawać do pieczonej kaczki lub indyka, razem z miodem i korzennymi przyprawami. Stanowią także dodatek do sałatek. Bardzo popularną opcją jest kapusta kiszona lub surówka z marchewki z dodatkiem jabłek.

Jabłka są także świetnym składnikiem dżemów, konfitur i kompotów. W towarzystwie aromatycznych, korzennych przypraw stają się świetnym pomysłem na przetwory w okresie jesiennym. Surowe jabłka zaś można wykorzystać do przygotowania pysznych, pełnych witamin soków.

Również wiele deserów i ciast nie może obejść się bez jabłek. Jednym z najpopularniejszych wypieków na całym świecie jest szarlotka.

Jabłka są owocami, po które statystycznie najchętniej sięgamy jesienią. Najczęściej wówczas łączymy je z cynamonem albo zanurzamy w karmelu, aby stworzyć pyszną, choć nie do końca zdrową, słodką przekąskę na imprezy. Pieczone jabłka wykorzystujemy zaś do ciast i rogalików. Starte na tarce można wykorzystać jako farsz do naleśników i dodatek do rachuchów.